خیابان‌ها را خط‌کشی کرده‌اند

بچه‌تر از الآن که بودم خانه‌مان روبروی یک خیابان اصلی شلوغ بود و اجازه نداشتم از در حیاط خانه بیرون بروم. من آخر حیاط از سوراخ‌های کوچک دیوار، ماشین‌ها را نگاه می‌کردم و همیشه فکر می‌کردم که این ماشین‌ها تا کجا می‌روند؟ کدامشان اول می‌شوند؟ آن اولی الآن کجاست؟ خط شروع کجاست؟ مسابقه کی شروع شده؟ کی تمام می‌شود؟ کجا تمام می‌شود؟ از لای سوراخ‌های دیوار چیزهای دیگر هم می‌دیدم. مثل این‌که مرد و زنی دست هم را گرفته بودند و راه می‌رفتند. این‌کار آن‌موقع‌ها گناه بزرگی بود. چون اگر کمیته می‌گرفتشان بلا سرشان می‌آمد و من نمی‌دانستم بلا چیست. من فقط می‌دانستم آژیر قرمز که شد باید بروم زیر پله‌ها بنشینم.

بعد در یک فیلم آلمانی دیدم که کارآگاه میانسالی توی ماشینش نشسته و با تلفنی که سیمش وصل شده به آن جلوی داشبورد صحبت می‌کند. بعداً فهمیدم که آلمانی‌ها یهودی‌ها را کشته‌اند و یهودی‌ها مسیح را مصلوب کرده‌اند و مسیحی‌ها و یهودی‌های با هم جنگ داشته‌اند. بعداً فهمیدم که در بوسنی مسلمان‌ها را می‌کشند. در سومالی مردم از گرسنگی می‌میرند. سوئیس شکلات‌های خوشمزه‌ای دارد. این معما هم که اگر همه‌ی ماشین‌ها بخواهند سیم داشته باشند و سیم‌هایشان از پشتشان روی زمین کشیده شود و به مخابرات وصل شود و این ماشین‌ها هم در حال حرکت سیم‌هایشان به هم تابیده شود و خدای ناکرده حوادث ناگواری را رقم بزند، بعدها حل شد. ولی این‌که این ماشین‌ها کجا می‌روند و کدامشان اول می‌شود و آن اولی الآن کجاست و خط شروع کجاست و… هنوز حل نشده. حتی حالا که بچه‌ی بزرگ‌تری هستم.

آینه توالت

چند سالی می‌شد که فقط برای تراشیدن ریش و ترکاندن جوش‌های ریز به سراغ آینه می‌رفتم. بعد از چند سال وقت کردم خودم را در آینه یک براندازی بکنم. هنوز تار موهای سفید شده خیلی کم هستند و کماکان از ریزش مو خبری نیست. چروک‌های صورت هنوز جرأت نکرده‌اند خودشان را نشان بدهند. خدا را شکر. همه چیز مثل گذشته است. در ظاهر.

ولی این آینه‌ی لعنتی نمی‌فهمد که من دیگر جوان نیستم! آینه‌ها احمق هستند. برای همین فقط احمق‌ها وقت بیش از حد صرف آینه و توالشان می‌کنند. کسانی که صورتشان بیشتر رشد کرده تا شخصیت‌شان! و کسانی که با توالت زیاد، می‌خواهند تمام علائم پیری را از بین ببرند. آینه‌ها نمی‌فهمند که در دل آدم‌ها چه خبر است. نمی‌دانند که مثلاً من با دو سال قبلم کلی فرق می‌کنم. تمام دنیا باید دست به دست هم بدهند تا شاید کمی هیجان‌زده‌ام بکنند. من که توانایی شاد کردن یک جمع بیست نفره را به راحتی داشتم، حالا سی نفر باید جمع بشوند تا شاید یک خنده‌ی پنج ثانیه‌ای از ته دلم بیرون بکشند. این چین و چروک‌ها را هیچ آینه‌ای نشان نمی‌دهد. آدم‌ها وقتی می‌فهمند آینه به آن‌ها همه‌ی واقعیت را نمی‌گوید، دیگر کمتر سراغش می‌روند. مثلاً من کمتر دیده‌ام مادرم بیشتر از چند ثانیه جلوی آینه بایستد. نهایتاً آینه می‌خواد به او بگوید تو فلان‌قدر سن داری، ده سال بالا و پایین. ولی مادرم می‌داند که روزهایی در زندگی هستند که او را بیشتر از یک روز پیر کرده‌اند. ساعت‌هایی هستند که او را بیشتر از چند سال پیر کرده‌اند.

به خودت که می‌آیی می‌بینی مجبور شده‌ای وارد این چرخه بشوی. دقایقی را تجربه کرده‌ای که سپاه اضطراب یا اندوه تا خاکریز قلبت پیش آمده و دوباره عقب رفته. ولی این خاکریز دیگر خاکریز سابق نمی‌شود. آدم‌ها یک لحظه به خودشان می‌آیند و می‌بینند وسط مهلکه‌ی زندگی گیر افتاده‌اند.

مصائب مایکل شوماخر

یکی از ناموسی‌ترین فحش‌هایی که می‌توانید به یک پسر بدهید این است که به او بگوئید پسرخاله یا پسرعمه یا یا پسرفلانش، از او دست فرمانش بهتر است. تقریباً همه‌ی پسرها در اعماق وجودشان اعتقاد راسخ دارند که بهترین راننده‌ی دنیا هستند. هرچند ممکن است گاهی متواضعانه چیز دیگری بگویند تا ریا نشود. من هم البته پسر هستم. دختر نیستم که بعد از یک عمر رانندگی، پارک دوبل کردن برایم سخت‌تر از زدن شمشیر در کون فیل به شیوه‌ی دو دستی باشد. به هر حال من هم آن‌قدر فروتن هستم که نگویم بهترین راننده‌ی دنیا هستم.

درست است که بلوغ علائمی مانند درآمدن موهای زائد و بقیه‌ی ماجرا دارد، ولی برای پسرها بلوغ زمانی حاصل می‌شود که گوهینامه‌ات را بگیری و بگذاری درون کیف پولت. امروزه گواهینامه‌ی رانندگی بعد از گذراندن ساعت‌ها کلاس آموزشی در آموزشگاه‌ها حاصل می‌شود. خب سخت است. وقت و بی‌وقت باید بروی و در تمام سوراخ سمبه‌های شهر کنار یک دیلاق بنشینی که می‌خواهد به بهترین راننده‌ی دنیا رانندگی یاد بدهد. به نوعی کسر لاتی است. از پشت هم مدام مردم بوق بزنند و این دیلاق نگذارد تیک‌آف کنی و دو تا لایی بکشی و از معرکه بگریزی. ولی برای ما که دوازده سیزده سالی می‌شود گواهینامه گرفته‌ایم قسمت سخت قضیه، ربطی به رانندگی نداشت. یک شهرک آزمایش بود که الآن هم هست، ولی چه چیز الآن ربطی به ده دوازده سال پیش دارد که شهرک آزمایش داشته باشد؟ شما فرض کنید یکی از ساختمان‌های به‌جا مانده از جنگ جهانی دوم را آورده‌اند گذاشته‌اند کنار شیخ فضل‌الله. اتوبانش البته. هر روز صبح زمانی که همه‌ی مردم این شهرِ تازه از زیر شلاق جنگ خلاص شده، خواب بودند. همان زمانی که تنها صدایی که می‌شد در خیابان‌ها شنید صدای جاروی رفتگرها بود. همان موقع که اگر سگ را می‌زدی از خانه‌اش در نمی‌آمد. عده‌ای از جوانان برومند این مرز و بوم روبروی در شهرک آزمایش صف کشیده بودند. خیلی از شماها شاید معنی درست صف را نفهمیده باشید. حق هم دارید. ندیده‌اید. راستی چرا. دیده‌اید. این صف که می‌گویم، یک چیزی شبیه صفی بود که برای رأی دادن به میرحسین بسته بودید. صف مثل هدفونی که دو دقیقه در جیب می‌ماند و همه جایش به همه جای دیگر می‌پیچد بود. همه صبحانه نخورده می‌آمدند تا چند نفری جلوتر باشند. دهان‌ها همه بوی فاضلاب می‌داد. همه این‌پا آن‌پا می‌کردند و آن‌ها که دیگر نمی‌توانستند تحمل کنند می‌رفتند پشت درختی، ماشینی، تیر چراغ برقی چیزی و ادامه‌ی ماجرا.

بعد از باز شدن درها، دو ماراتن شروع می‌شد. آن بیچاره‌هایی که اولین بار بود می‌آمدند یا باید قبلاً از دوستانشان کروکی گرفته بودند، یا مثل دم مارمولک که کنده می‌شود خودشان را به این‌طرف و آن‌طرف می‌کوبیدند. بی‌هدف! تمامی عملیات، از دادن عکس سه در چهار تا گواهی تحصیلی با استرس زیاد انجام می‌شد. حتی می‌ترسیدی طرف که شناسنامه‌ات را کپی می‌کند یک گیری بدهد. افسرها که جای خودشان را دارند، سربازهای گوش مخملی هم طوری برخورد می‌کردند که انگار سرباز ایرانی در اردوگاه عراقی‌ها اسیر شده. حتی معاینه چشمش هم استرس داشت. اصلاً نسل ما همه چیزش با استرس بود. به‌نوعی سرنوشتمان با آژیر قرمز و علامتی که می‌شنوید معنا و مفهومش کوفت است، عجین شده بود.

بعد می‌رفتیم روی سکوها می‌نشستیم. مثل استادیوم. پنج تا پیکان آن پایین بود که همیشه بوی کلاچشان درآمده بود. پنج نفر – پنج نفر صدا می‌کردند و سوار یک پیکان می‌شدند و امتحان می‌دادند. ما هم آن بالا آنالیز می‌کرذیم. خوب رفت. بد رفت. بد دور زد. الآن می‌ره توی جدول. رید. داداش فندک داری؟ این‌ها همه جملات پرکاربرد آنجا بودند. بیست نفر رد می‌شدند و پیاده می‌شدند و فحش می‌دادند. نک و نال می‌کردند و ادای گریه‌کردن را درمی‌آوردند. یک نفر در را باز می‌کرد، پشتک می‌زد و روی آسفالت شنای قورباغه می‌رفت و همه به سر و کله‌اش می‌زدند. مثل نصرتی و رضایی. اصولاً با آن پیکان‌ها و آن وضعیت، قبول شدن در آزمون، به فاصله‌ی آخرین نزدیکی افسر مذکور و نیم‌کلاچ‌های او بیشتر مرتبط بود تا سطح تسلط ما روی نیم‌کلاچ و سنگ‌چین.

سه دقیقه خشم

داستان‌ها و فیلم‌ها دروغ نمی‌گویند. راست می‌گویند که ممکن است یک روز بیدار شوی و بفهمی طرف مقابلت را دوست نداری. اما همه‌ی واقعیت را نمی‌گویند. نمی‌گویند غروب همان روز ممکن است یکی از بهترین معاشقه‌هایتان را داشته باشید. اینجوری نیست که یک دفعه بفهمی که دیگر حالت از رفیقت به هم می‌خورد و تمام! مثلاً این‌طور نیست که شریک زندگیت یک حرف سنگینی به تو بزند و تو نتوانی آن را هضم کنی و تمامش کنی. همه‌ی روزهای خوب و بد را تمام کنی. این انتظار که همیشه همه چیز خوب پیش خواهد رفت و رابطه هیچ‌گاه در لبه‌ی پرتگاه قرارمان نمی‌دهد، خیانت بزرگی به تعریف روابط است. گاهی ما بی محابا خطوط قرمز همدیگر را رد می‌کنیم. ولی رابطه ادامه پیدا می‌کند. گاهی حرف‌هایی را می‌شنویم و حرکت‌هایی را می‌بینیم که برایمان سنگین است. سخت است تحملشان. ولی دیر یا زود، رابطه به طرز شگفت‌آوری به کار خود ادامه می‌دهد.

دانشمندان ثابت کرده‌اند بعد از تنها سه دقیقه، خشم افراد تا میزان نود درصد کاهش می‌یابد. راستش را بخواهید دانشمندان نگفته‌اند ولی من خودم بالاخره یک روز این را ثابت خواهم کرد. هیچ‌چیز زندگی این‌قدر فرموله شده و غیرقابل بازگشت نیست. این‌قدر اصرار نداشته باشید در گند زدن به روابط. مشکلات همیشه هستند و بازگشت هر چه زودتر به نقاط روشن، کلید شادی است. به شادی اعتماد کنید. شادی مسری است و سریع به جامعه سرایت می‌کند. پافشاری روی نقاط تاریک زندگی، آدم‌ها را در همان سیاه‌چاله‌های عمیق و تو در توی روابط نگه می‌دارد. همدیگر را سریع ببخشید و بگذارید رابطه روی شیرینش را زودتر نشان دهد. این‌قدر در دادن و گرفتن بوسه‌های عاشقانه‌تان همدیگر را معطل نکنید. احمق نباشید. خوشمزه است.

وزن کلمات

چند بار شده به آدم‌هایی که چندین سال از من کوچیک‌تر بودند گفتم: «کوچیکتم». زر مفت زدم. چند بار هم به چند نفر که از آن‌ها متنفر بودم، گفتم: «خیلی می‌خوامت». در حالی که نمی‌خواستمشان. یک‌بار هم به یکی گفتم: «خیلی خواستنی هستی». در حالی که خواستنی نبود. چند بار شده وقتی از دست کسی ناراحت هستم به طرف می‌گویم: «نه! مشکلی نیست. ناراحت نیستم». در حالی که می‌خواستم از ناراحتی مغزم را به دیوار بکوبم.

حالا شما دور برندارید. همه‌ی ما در زندگی کلمات را در جاهایی که نباید، به کار می‌بریم. فرقش در این است که وقتی مثلاً یک جایی به کسی می‌گوییم: «نوکرتم»! بعدش خودمان را لعنت می‌کنیم که چرا گفتیم. ما که نوکر او نیستیم. ما حتی چاکر او هم نیستیم. ولی وقتی یک جایی به کسی که دوستش نداریم، می‌گوییم: «عاشقتم»، بعدش خودمان را لعنت نمی‌کنیم. در واقع سعی می‌کنیم به خودمان بقبولانیم که حتماً عاشقش هستیم و خودمان شاید خبر نداریم. البته من از این مدل بدترش را هم سراغ دارم. وقتی که عاشق کسی هستیم و نمی‌توانیم بگوییم: «عاشقتم». برای بعضی‌ها گفتن کلمه‌های دوستت دارم و عاشقتم مثل بقیه‌ی کلمات روزمره است. اما برای بعضی‌ها حکم یک وزنه‌ی فوق سنگین را دارد که قرار است با زبانشان بلند کنند. باید قبول کرد وزن این دو با هم یکی نیست. و البته شنونده باید عاقل باشد.

خودمان و دیگران را از گفتن و شنیدن واقعیت محروم نکنیم. جوری هم وانمود نکنیم که دیگران مجبور شوند به ما دروغ بگویند. همه در برابر حقیقت مسئولیت داریم. هر چند کوچیک و پیش‌پا افتاده.